Sevilay runt aan de Anemoonstraat 70 in Almelo een cultuursensitieve dagbesteding voor ouderen met een migratieachtergrond: IMEAN Care. Bezoekers omschrijven het pand, dat zij van Beter Wonen huurt, als een prachtige locatie. Op de dagbesteding komen momenteel vooral ouderen met een Turkse achtergrond. Sinds kort is klankkast Meral bij IMEAN Care te bewonderen, om de ouderen (met dementie) terug te voeren naar vroegere tijden in Turkije.

Wat is een klankkast?
Klankkast Meral is ontworpen door Stichting Laudio. Lubert van Stichting Laudio vertelt vol enthousiasme: “Meral is een klankkast en podcast over taal en thuis, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Twee wetenschappers (van de Universiteit Maastricht en ’t Meertens Instituut) zijn naar een verzorgingstehuis in Limburg gegaan en hebben gekeken welke rol (thuis)taal speelt. Dit is de taal die het meest dichtbij staat, waarbij je je thuis voelt. Wanneer je ouder wordt, komt die thuistaal naar boven als anker en houvast waar je nog regie over hebt. Taal verbindt. Tussen ouderen onderling, maar ook tussen zorgprofessionals en ouderen. Iedere klankkast heeft een andere naam en spreekt een andere taal. Zo is er bijvoorbeeld de Turkse Meral, maar ook de Twentse Marie en de Limburgse Mia. De klankkasten zijn als het ware allemaal zussen van elkaar.” Hij vervolgt: “Cultuursensitief werken gaat niet per definitie over mensen met een buitenlandse achtergrond. Het kan ook een Brabantse of nog specifieker een Tilburgse achtergrond zijn.”

Dementie en taal
Sevilay vertelt uit ervaring: “Bij dementie gaan mensen terug in de tijd. Zo werkte ik ooit in Enschede op de Pathmos waar veel cliënten woonden die vroeger vanuit Drenthe richting Twente waren gekomen. Toen dementie optrad, kwamen de Drentse klanken weer terug. Door middel van het kennen van iemands achtergrond, creëer je als zorgprofessional verbinding. We moeten dan ook stoppen met de dooddoener ‘Dan hadden ze maar Nederlands moeten leren’. Het gaat erom dat mensen wanneer ze ouder worden terugkeren naar hun roots en hun hart.” Lubert vult aan: “Sterker nog, ik heb zelf meegemaakt dat mensen met een migratieachtergrond die hun leven lang perfect Nederlands hebben gesproken, geen Nederlands meer kunnen spreken wanneer ze dementie krijgen. Dat is het moment dat de thuistaal naar boven komt.”

Bijzondere reacties
Wanneer je een kastdeur van de klankkast opent, begint Meral tegen je te praten in het Turks. De klankkasten zijn een soort van grote kijkdozen, en er gebeurt van alles. Lubert legt uit: “Er staan voorwerpen in die soms ook bewegen. De snoeppot gaat dansen op de maat van de muziek en er is een snoeptoren van Turks fruit. Ook heeft de kast geureffecten, zo ruikt de linnenkast naar mottenballen.” Sevilay: “Mensen worden teruggevoerd naar hun jeugd of bijvoorbeeld naar hun eerste dag in Nederland. Toen ik de kamer in liep kwam het echt binnen en ging ik terug in de tijd naar toen mijn ouders de auto’s inpakten om naar Turkije te gaan. Naar hoe mijn moeder huilde van heimwee toen we teruggingen naar Nederland, en ze haar familie weer in Turkije moest achterlaten. Meral raakt niet alleen ouderen, maar ook jongere generaties. Bij iedereen roept het iets op. De mooiste reacties kwamen van cliënten die zeiden: Ik was heel even terug in Turkije, en nu weer in Nederland.”

Klankkast Meral bewonderen?
Lubert over Meral: “We hebben klankkasten bedacht om werelden te openen en nieuwsgierigheid te prikkelen. Onze tekstschrijver Jacqueline heeft van een berg aan onderzoeksmateriaal hele mooie verhalen gemaakt, die Meral vertelt. De klankkasten zijn een soort rondreizend circus van provincie naar provincie, want ze blijven niet voor altijd op dezelfde plek.” Kom je bij Meral op visite? Dan hoef je niet per sé Turks te kunnen verstaan. De dochter van Meral helpt je ter plekke, want met een QR-code kom je bij de Nederlandse vertaling terecht. Klankkast Meral kan nog tot 29 maart worden bewonderd, op maandag en dinsdag van 14.00 tot 16.00 uur. U bent welkom, namens Meral!